Kwota wolna od podatku towarzyszyła nam od lat, ale była tak mała, że większość podatników nawet nie wiedziała o jej istnieniu. Dopiero polski ład podniósł kwotę wolną do 30 tys., co w mojej ocenie jest jedną z nielicznych sensownych zmian polskoładowych. Podniesienie kwoty wolnej może jednak przynieść zaskakujące efekty.
Warto wiedzieć, jak działa kwota wolna od podatku.
Mam nadzieję, że wiesz, że pracując na etacie, zleceniu, otrzymując świadczenia z ZUS płacisz od tego dochodu podatek. Pieniądze z Twojej wypłaty potrąca i wpłaca do skarbówki płatnik, czyli np. Twój pracodawca. (Chyba, że korzystasz z ulgi dla młodych. W takiej sytuacji dalej nie czytaj).
Płatnik pobiera zaliczki na podatek od każdej zarobionej złotówki. Albo – tylko od części wypłaty, jeśli mu oświadczysz, że przy wyliczeniu podatku ma uwzględnić kwotę wolną.
Kwota wolna to część dochodu zwolniona z podatku. Kwota wolna dotyczy każdego, kto w Polsce osiąga dochody opodatkowane skalą podatkową.
Możliwości rozliczania kwoty wolnej od podatku na przykładzie Pana Jana.
Nasz Jan pracuje na etacie, zleceniu, umowie o dzieło, prowadzi firmę opodatkowaną skalą podatkową, jest emerytem lub rencistą, pobiera zasiłki z ZUS albo ma inny dochód opodatkowany skalą podatkową i 30 tys. dochodu w roku ma wolne od podatku.
Jeśli Jan ma dochód tylko z jednego źródła, na przykład pracuje na etacie albo jest emerytem, przysługuje mu 30 tys. kwoty wolnej. Jeśli Jan ma kilka źródeł dochodu (np. jest pracującym emerytem lub ma firmę i etat) też przysługuje mu 30 tys. kwoty wolnej. Zatem – Jan może mieć kilka źródeł dochodu, ale kwota wolna jest zawsze taka sama.
Czy Jan może w jakiś sposób dysponować swoją kwotą wolną?
Do pewnego stopnia tak. Jeśli Jan pracuje w kilku zakładach pracy lub u kilku zleceniodawców, może zdecydować, jaką część kwoty wolnej od podatku chce uwzględnić u konkretnego pracodawcy.
Może zdecydować, czy to ma być całe 30 tys, połowa tej kwoty czy jedna trzecia. A może nie chce rozliczać kwoty wolnej wcale.
W jaki sposób rozliczana jest kwota wolna od podatku?
Do tego służy PIT 2, w którym Jan może oświadczyć płatnikowi, jaką część kwoty wolnej płatnik ma uwzględnić obliczając i potrącając zaliczki na podatek dochodowy Jana .
W praktyce odbywa się to tak, że płatnik w każdym miesiącu obniży dochód do opodatkowania Jana o 1/12 wskazanej w PIT 2 kwoty. Im wyższa kwota wolna u danego płatnika, im niższe zaliczki na podatek pobierze płatnik, tym więcej pieniędzy wpłynie na konto Jana w formie comiesięcznej wypłaty.
Jeśli Jan pobiera emeryturę lub rentę, ZUS bez pytania rozliczy mu 1/12 całej kwoty wolnej co miesiąc, czyli co miesiąc Jan zapłaci podatek tylko od nadwyżki świadczeń ponad 2,5 tys. W ten sposób, jeśli Jan będzie emerytem przez cały rok, kwotę wolną wykorzysta w całości w emeryturze.
Jeśli Jan-emeryt dodatkowo zatrudni się na etacie/zleceniu, nie może już swojemu pracodawcy złożyć oświadczenia o zastosowaniu kwoty wolnej, bo wykorzystuje ją już w emeryturze. No chyba, że „odwoła” kwotę wolną w ZUS… o czym dalej.
Czy mogę zrezygnować z kwoty wolnej w działalności?
Jeśli Jan prowadzi działalność gospodarczą i wybrał w firmie skalą podatkową, w pierwszej kolejności kwota wolna będzie rozliczana z dochodów firmy. Nie ma możliwości rezygnacji z kwoty wolnej od dochodów firmowych opodatkowanych skalą. Można powiedzieć, że firma ma „pierwszeństwo” do wykorzystania kwoty wolnej.
Co jeśli kwota wolna od podatku została wykorzystana dwa razy?
Zatem jeśli Jan pracuje też poza firmą, musi upewnić się, że pracodawca nie odlicza mu z wynagrodzenia kwoty wolnej, bo odliczenie wtedy się zdubluje. A jeśli w poprzednich latach kwotę wolną miał odliczaną, trzeba wypełnić PIT 2 rezygnując z odliczenia.
Jeśli Jan oprócz działalności gospodarczej opodatkowanej skalą pobiera też emeryturę z ZUS, ma automatycznie rozliczaną kwotę wolną i z dochodów firmy i z emerytury. Na koniec roku spowoduje to niedopłatę podatku i konieczność zapłaty w rozliczeniu rocznym nawet 3600 zł. Aby tego uniknąć może złożyć w ZUS wniosek EPD-18 o niestosowanie kwoty wolnej do emerytury.
Oczywiście wycofanie oświadczenia w PIT 2 u pracodawcy albo złożenie wniosku EPD-18 automatycznie spowoduje, że miesięczne wynagrodzenie/świadczenie Jana będzie niższe, bo płatnik pobierze wyższą zaliczkę na podatek. Jan uniknie jednak w ten sposób dużej niedopłaty na koniec roku i kilkutysięcznego podatku do zapłaty w rozliczeniu rocznym.
Jeśli Jan woli mieć większe pieniądze na koncie teraz, może nie składać wniosku EPD-18. Wtedy jednak prawdopodobnie będzie miał duży podatek do zapłaty w rozliczeniu rocznym. „Prawdopodobnie”, bo podatek, jaki wyjdzie w rozliczeniu rocznym, zależy jeszcze od tego, jaki dochód osiągnęła firma i od tego, czy Jan będzie miał jakieś ulgi, które obniżą podatek.
Czy zawsze mogę skorzystać z kwoty wolnej od podatku?
Nie każdy dochód może korzystać ze zwolnienia z podatku do 30 tys. a tylko ten, który jest opodatkowany skalą podatkową.
Na przykład… Adam wybrał opodatkowanie działalności gospodarczej podatkiem liniowym albo ryczałtem(o tym jaką formę opodatkowania wybrać możesz przeczytać tutaj). Od dochodów z firmy płaci zaliczki na podatek bez kwoty wolnej, a więc „od pierwszej złotówki”. Jeśli jednak oprócz firmy ma też dochody opodatkowane skalą, kwota wolna przysługuje mu od tych „pozafirmowych” dochodów.
Adam, który w 2023r. wybrał opodatkowanie firmy podatkiem liniowym albo ryczałtem, pracujący też poza firmą, powinien upewnić się, czy ma w swoim wynagrodzeniu rozliczaną kwotę wolną. Jeżeli nie, powinien złożyć płatnikowi jak najszybciej PIT 2 i zaznaczyć pierwsze okienko w polu 6 (a jeśli ma kilka miejsc pracy może podzielić ulgę wybierając kolejne dwa kwadraty) i korzystać z kwoty wolnej już podczas opłacania zaliczki na podatek w ciągu roku. W sytuacji, kiedy tego nie zrobi, kwota wolna nie przepadnie, ale zwrot nadpłaconego podatku nastąpi dopiero w rozliczeniu rocznym.
Jeśli Adam jest emerytem lub rencistą, nie musi nic robić, bo ZUS automatycznie rozliczy mu kwotę wolną od wypłacanych świadczeń.
Reasumując:
Kwota wolna od podatku to zawsze 30 tysięcy dochodu/rok.
Skorzystasz z niej, jeśli masz jakiekolwiek dochody opodatkowane skalą podatkową (czyli rozliczane w PIT 37 lub PIT 36).
Jeśli kwota wolna zostanie rozliczona w całości w kilku źródłach dochodu, na koniec roku wyjdzie Ci duży podatek do zapłaty.
Jeśli kwota wolna nie zostanie rozliczona w ciągu roku i z tego powodu zapłacisz wyższe zaliczki na podatek, kwota wolna nie przepadnie. Uwzględnisz ją w rozliczeniu rocznym i dostaniesz zwrot nadpłaconej kwoty.
